Νέα Προγράμματα Σπουδών στην Ιστορία: η Ιστορία ως ατομική υπόθεση

Η ΙΣΤΟΡΙΑ προ πάντων είναι και πρέπει να μείνει επιστήμη με καθαρά δικό της σκοπό. Θα στηριχτεί στην διαλεκτική πορεία, την πάλη του παλιού με το νέο, θα διδάξει τα άλματα μέσα στην πορεία αυτή, θα καλλιεργήσει την ελεύθερη πνευματική ενεργεία για θεώρηση του νέου.

Ρ.Ιμβριώτη

Κροκοδείλια δάκρυα θα χύνουν πάλι οι τηλεδικαστές μπροστά στις εσφαλμένες απαντήσεις νεαρών μαθητών/ριων σε ερωτήσεις ιστορικής φύσεως σε «τυχαίες» έρευνές τους, ενώ την ίδια στιγμή η πολιτική ηγεσία θα βρίσκει αφορμή - δικαιολογία για τις νέες παρεμβάσεις της στα προγράμματα σπουδών της Ιστορίας στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση. Η υποκρισία για μια ακόμη φορά περίσσια! Τα νέα προγράμματα σπουδών (ΦΕΚ 959 T.B’/21.03.2019, υπογράφοντος τέως υπουργού Παιδείας κ. Κ. Γαβρόγλου), αλλά και οι οδηγίες που έφτασαν στα σχολεία μόλις χθες (έναν ολόκληρο μήνα μετά την έναρξη των μαθημάτων!) αποδεικνύουν περίτρανα ότι για την κακή σχέση των μαθητών/ριων με την Ιστορία υπεύθυνες είναι οι πολιτικές ηγεσίες και τα εκπονημένα από εκείνες προγράμματα σπουδών (παλιότερα και σημερινά).

Συγκεκριμένα, και ξεκινώντας από το πρακτικό επίπεδο, παρατηρούμε ότι οι οδηγίες δεν συμπίπτουν στο σύνολό τους με το πρόγραμμα σπουδών στο οποίο παραπέμπουν. Έτσι και ενώ οι αρχικές οδηγίες ήταν σε πλήρη αναντιστοιχία με τα σχολικά βιβλία και παρέπεμπαν σε ένα διδακτικό υλικό που δεν είχε ακόμη εκπονηθεί -γεγονός που προκάλεσε απανωτές αντιδράσεις και απόλυτη σύγχυση στην εκπαιδευτική κοινότητα καθώς κανείς δεν ήξερε τι έπρεπε να διδάξει - «κατέφθασαν» χθες (9/10) συμπληρωματικές οδηγίες που παραπέμπουν και στο σχολικό εγχειρίδιο αλλά και σε φακέλους υλικού οι οποίοι ωστόσο δεν υπάρχουν -πλην ενός για κάθε τάξη! Περιρρέων είναι ωστόσο στους κόλπους των εκπαιδευτικών ο φόβος ότι τους υπόλοιπους φακέλους υλικού θα κληθεί ο ίδιος ο καθηγητής να τους αναζητήσει-δημιουργήσει!

Προχωρώντας στο περιεχόμενο των νέων οδηγιών διδασκαλίας γίνεται φανερό ότι ο μαθητής της Β΄ γυμνασίου θα μάθει μεν ποιες σκέψεις έκανε η πριγκίπισσα του Βυζαντίου Άννα λίγο πριν παντρευτεί τον ηγεμόνα της Ρωσίας Βλαδίμηρο, αλλά δε θα μάθει ποτέ πώς έφτασαν οι Ευρωπαίοι στις ανακαλύψεις και τις νέες περιοχές, ποιος ήταν ο Λούθηρος, τι ήταν η Αναγέννηση ή ποιος ήταν ο Μποτιτσέλι, ο Ντα Βίντσι και ο Θεοτοκόπουλος. Όλα αυτά πια θεωρούνται μάλλον ανώφελα και δε θα διδάσκονται. Μα το νέο πρόγραμμα σπουδών προβλέπει να διδαχθούν στη Γ΄ γυμνασίου, θα αντιτείνουν οι υποστηρικτές του. Πράγματι, αλλά οι οδηγίες διδασκαλίας έχουν εξαφανίσει την προαναφερόμενη ύλη .

Ακόμα χειρότερη είναι η κατάσταση για τους μαθητές της Γ’ γυμνασίου! Από τη διδακτέα ύλη απουσιάζει όλη η νεότερη ιστορία της Ελλάδας καθώς αυτή σταματά στα τέλη του 19ου αιώνα -στο 1870! Έτσι, όλος ο 20^ος αιώνας, οι δύο παγκόσμιοι πόλεμοι, τα φασιστικά καθεστώτα αλλά και η μεγάλη αντιφασιστική νίκη των λαών, ο εμφύλιος πόλεμος και οι αγώνες για την ειρήνη απουσιάζουν παντελώς, καθώς σύμφωνα με το νέο πρόγραμμα σπουδών οι μαθητές της Γ’ Γυμνασίου θα διδαχθούν την ελληνική Ιστορία μέχρι και την περίοδο της διακυβέρνησης του Χαρίλαου Τρικούπη. Ο αντίλογος και εδώ, ότι δηλαδή τη νεότερη Ιστορία θα τη διδαχθούν στην Α' Λυκείου, μπορεί να σταθεί μόνο ως πρόσχημα μιας και η υποχρεωτική εκπαίδευση ολοκληρώνεται στη Γ' γυμνασίου και ούτε όλοι οι μαθητές συνεχίζουν στην επόμενη βαθμίδα ούτε και η μία ώρα διδασκαλίας στην Επαγγελματική Εκπαίδευση -και μάλιστα και αυτή μόνο στην Α' τάξη- είναι επαρκής για να διδαχθεί η Ιστορία ολόκληρου του 20^ου αιώνα.

Και αν η επιλογή της διδακτέας ύλης και των φακέλων υλικού έγινε από τη σημερινή κυβέρνηση και πιθανότατα στην προσπάθειά της να πάψει η Ιστορία να έχει «κοινωνιολογικό χαρακτήρα», όπως η ίδια η υπουργός έχει δηλώσει, αλλά και να γαλουχήσει τη νέα γενιά με το δικό της ιδεολογικό οπλοστάσιο (δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι προβάλλεται η εντιμότητα των πλουσίων ενώ η επιβίωση των φτωχών εξαρτάται από τη φιλανθρωπία τους ή ότι φάκελοι που αναφέρονταν στη σχέση θρησκείας και εξουσίας ή στον αστό κατακτητή έχουν εξοβελιστεί), το Πρόγραμμα Σπουδών συνολικά είχε συνταχθεί από την προηγούμενη κυβέρνηση. Και από τους μεν λοιπόν και από τους δε προωθείται η Ιστορία ως «ατομική υπόθεση», καθώς ο μαθητής καλείται να συγκροτήσει τη δική του υποκειμενική αλήθεια, να κατασκευάσει τα δικά του νοητικά ιστορικά σχήματα. Έτσι ο μαθητής υποδύεται έναν φτωχό υπήκοο στο Βυζάντιο που ζητάει βοήθεια άλλοτε από τον αυτοκράτορα και άλλοτε από τον Επίσκοπο ή μια καμαριέρα στην Βενετοκρατούμενη Κρήτη και παρατηρεί ποιοι παρευρίσκονται και τι κάνουν μπροστά από την κρήνη Τζιγάντε... Σε αυτή τη διαδικασία όλες οι ερμηνείες είναι αποδεκτές, εφόσον όλοι οι μαθητές δεν αισθάνονται το ίδιο και θεωρητικά πολλές αλήθειες μπορούν να προκύψουν. Με τον τρόπο αυτό η γνώση, δηλαδή η ιστορική αλήθεια ως αντανάκλαση της πραγματικότητας, δεν είναι αντικειμενική και δομείται στην καλύτερη περίπτωση από την εμπειρία μας.

 Η απουσία της σχέσης αιτίας και αποτελέσματος, ο κατακερματισμός και η πολυδιάσπαση της ιστορικής γνώσης και η αφαίρεση σημαντικών γεγονότων απαραίτητων για συγκρότηση ιστορικής συνείδησης οδηγούν στη σύγχυση και τη διάλυση της σκέψης του μαθητή, αντί να τον βοηθούν να κατανοήσει την ιστορική πραγματικότητα και να αποκτήσει κοινωνική και πολιτική συνείδηση. Παράλληλα ο βομβαρδισμός με πηγές -πολλές από τις οποίες μάλιστα είναι δευτερογενείς- χωρίς την ταυτόχρονη εξάσκηση του μαθητή/ριας στην εξακρίβωση της αξιοπιστίας τους κάθε άλλο παρά την κριτική σκέψη καλλιεργεί. Αντίθετα διδάσκει το νέο άνθρωπο να αποδέχεται την πληροφορία -γιατί για τέτοια πρόκειται και όχι για γνώση- από όπου και αν προέρχεται.

Είναι εμφανές λοιπόν ότι τόσο το νέο Πρόγραμμα Σπουδών όσο και οι οδηγίες διδασκαλίας εξυπηρετούν έναν και μόνο στόχο: να απομακρύνουν το μαθητή/ρια από το κύριο εργαλείο που μπορεί να του δώσει η ιστορική επιστήμη, να ερμηνεύσει δηλαδή την κίνηση και την εξέλιξη της κοινωνίας.

Βάσω Ιωάννου, μέλος Ενωτικής Αριστερής ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ Εκπαιδευτικών ΔΕ ν. Ιωαννίνων