Συνάδελφε και συναδέλφισσά μου, η μάχη για τη λεγόμενη «αξιολόγηση» έχει αρχίσει. Πρόκειται για μια μάχη, η έκβαση της οποίας θα καθορίσει το χαρακτήρα της (δημόσιας?) εκπαίδευσης στην Ελλάδα για τις επόμενες δεκαετίες. Αυτός είναι και ο λόγος που όλο και συχνότερα πέφτουμε πάνω σε συζητήσεις, διαλέξεις και άρθρα πάνω στο θέμα. Αρκετά επιχειρήματα υπέρ της λεγόμενης «αξιολόγησης», μερικά έξυπνα και μερικά για πέταμα, όλα όμως με κοινό παρονομαστή το κουρέλιασμα κάθε επιστημονικής κατάκτησης είτε της κοινωνιολογίας της εκπαίδευσης είτε της παιδαγωγικής. Όλα με κοινό παρονομαστή τη γλώσσα του νεοφιλελευθερισμού, που κεντρικός της στόχος είναι να φορτώσει όλες τις ευθύνες για την κατάντια της Δημόσιας Εκπαίδευσης στις πλάτες των εργαζόμενων εκπαιδευτικών.
Ανάμεσα στα επιχειρήματα αυτά ξεχωρίζει –σαν μια επιθετική προπαγανδιστική ναυαρχίδα- η απαράδεκτη κατηγορία ότι οι εργαζόμενοι στην εκπαίδευση «φοβούνται» την αξιολόγηση. Το μοτίβο είναι γνωστό. Πατώντας πάνω και χαϊδεύοντας τα πιο καθυστερημένα και συντηρητικά αντανακλαστικά της «κοινής» γνώμης, αναπαράγεται με τη μεγαλύτερη ευκολία (και απρέπεια) η εικόνα για εκπαιδευτικούς που «κάνουν ό,τι γουστάρουν» χωρίς να «ελέγχονται από κανένα» και που φοβούνται τη λεγόμενη «αξιολόγηση» γιατί απλά είναι άχρηστοι και δεν θέλουν να αποκαλυφθεί αυτό.
Συνάδελφε και συναδέλφισσά μου, θεωρούσα λογικό και αναμενόμενο να ακούσω το συγκεκριμένο επιχείρημα από τους κυβερνόντες και τα παπαγαλάκια τους στα ΜΜΕ, αλλά δυστυχώς τώρα τελευταία ακούω και σένα να το αναμασάς και πραγματικά με έχεις τσαντίσει. Επειδή η συνείδησή μου δεν μου επιτρέπει να σιωπώ όταν με προσβάλλουν, αποφάσισα λοιπόν να σηκώσω το γάντι και να σου απαντήσω με την ειλικρίνεια της αγανάκτησής μου. Δεν μου αρέσουν οι δίκες προθέσεων, αλλά αφού εσύ αποφάσισες να διαδίδεις ότι δεν θέλω τη λεγόμενη «αξιολόγηση» επειδή φοβάμαι, άκου τώρα για ποιους λόγους πιστεύω ότι εσύ υποστηρίζεις αυτή τη νέα επίθεση των αφεντικών.
Πριν αρχίσω, είναι αναγκαίο να κάνουμε μια διευκρίνιση. Με ενοχλεί όταν χρησιμοποιείς τη λέξη «αξιολόγηση» για να περιγράψεις τα νομοσχέδια του Υπουργείου Παιδείας. Γνωρίζεις πολύ καλά ότι το συγκεκριμένο νομοσχέδιο δεν έχει καμία σχέση με οποιαδήποτε έννοια πραγματικής αξιολόγησης του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος. Ξέρεις ότι θέλει μεγάλη φαντασία, υποστηριζόμενη από το θράσος της εξουσίας ή της αμορφωσιάς, για να βρεις οποιοδήποτε σημείο τομής μεταξύ του νομοσχεδίου για τη λεγόμενη «αξιολόγηση» και οποιασδήποτε μορφής αξιολόγησης και αυτοαξιολόγησης που χρησιμοποιούμε καθημερινά και οι ίδιοι σαν εργαλείο της δουλειάς μας. Είναι μια ενδιαφέρουσα τακτική από την πλευρά της εξουσίας το να χρησιμοποιεί έννοιες πλατιά αποδεκτές, αλλάζοντας το περιεχόμενό τους ώστε να κρύβει τα τέρατα που εκτρέφει. Δεν θα σου κάνω άλλο μάθημα, μορφωμένος άνθρωπος είσαι, σίγουρα κάτι θα έχεις πάρει χαμπάρι.
Στο ζήτημά μας τώρα. Δεν θα σε ενοχλούσα, όπως πιστεύω ότι δεν το έχω κάνει μέχρι τώρα. Αντικειμενικά όμως είσαι μέρος της «συμμαχίας των προθύμων» καθώς κοινωνείς την προπαγάνδα τους και θέλω να καταλάβεις τι είναι αυτό που σε ενώνει με αυτό το ετερόκλητο υποκείμενο που τάσσεται στο λάβαρο της λεγόμενης «αξιολόγησης». Για ποιους λόγους συνάδελφε και συναδέλφισσά μου ακολουθείς τη σταυροφορία των αφεντικών σου εναντίον ημών των «βολεμένων» και ποιοι είναι οι ανεμόμυλοι που περιμένουν την επίθεσή σου; Οι κατηγορίες που ακολουθούν είναι μια κωδικοποίηση και σαν τέτοια μπορεί να μην σε καλύπτει ακριβώς, αλλά το νόημα δεν αλλάζει. Για να δούμε λοιπόν:
1. Ξέρεις το συμφέρον σου!
Γνωρίζεις πολύ καλά ότι το πιο πιθανό είναι η εξουσία να πετύχει τους στόχους της. Έτσι, την ακολουθείς και με τη δουλοπρέπειά σου ελπίζεις να καρπωθείς μέρος της μικρής πίττας, που θα ξαναμοιραστεί με τη λεγόμενη «αξιολόγηση». Μην θίγεσαι, δεν είσαι ο μόνος. Στη νεότερη ελληνική ιστορία οι προσωπικότητες που επέπλευσαν ήταν ακριβώς αυτές. Πάντα οι κερδισμένοι ήταν αυτοί που ακολουθούσαν κάθε σταυροφορία των «από πάνω» ενώ αυτοί που πήγαιναν κόντρα έτρωγαν το κεφάλι τους.
2. Είσαι μέσα στα πράγματα!
Ξέρεις ότι όταν η λεγόμενη «αξιολόγηση» εδραιωθεί, οι διασυνδέσεις σου θα δουλέψουν για σένα όπως δούλεψαν τόσο καιρό. Έγινες προϊστάμενος, διευθυντής, σύμβουλος χωρίς να αξίζεις μια. Το ίδιο θα συμβεί και τώρα. Εσύ θα είσαι ο αξιολογητής, στο έχει τάξει η εξουσία. Δεν έχεις λοιπόν να ανησυχείς μήπως σε καταλάβουν αφού θα καθορίζεις το παιχνίδι και θα συνεχίζεις να κρύβεις τη συναίσθηση της ασημαντότητάς σου κάτω από την ολοκαίνουργια μάσκα του «αξιολογητή».
3. Είσαι ο τέλειος Δάσκαλος!
Ναι, είσαι ο τύπος που ταλαιπωρεί ώρες τα παιδιά μας διδάσκοντας με τον πιο βαρετό και ανούσιο τρόπο. Όμως σαν τυπικός νεοέλληνας πιστεύεις ότι είσαι ο καλύτερος και ότι όλοι εμείς γύρω σου δεν φτάνουμε ούτε στους πρόποδες της παιδαγωγικής σου μαεστρίας. Πιστεύεις λοιπόν ότι με τη λεγόμενη «αξιολόγηση» θα αναγνωριστεί η αξία σου και θα ανταμειφθείς, σε αντίθεση με όλους εμάς που έχουμε κάθε λόγο να ανησυχούμε.
4. Κοιτάς την «πάρτη» σου!
Η ζωή είναι σκληρή και για να τα βγάλεις πέρα πρέπει να είσαι κι εσύ σκληρός. Ό,τι έκανες μέχρι τώρα το πέτυχες σε αντιπαράθεση και όχι σε συνεργασία με τους άλλους ανθρώπους. Είσαι σίγουρος ότι το βαθύτερο νόημα της κοινωνικής Εξέλιξης είναι ότι επιβιώνει ο ισχυρότερος. Το καθεστώς της λεγόμενης «αξιολόγησης» σε έχει ενθουσιάσει. Ήρθε η ώρα σου να λάμψεις και να επιβληθείς. Αυτή η ξεδιαντροπιά σου το ξέρεις ότι σε έκανε απεχθή στα μάτια των συναδέλφων σου, ήσουν μαύρο σημείο για κάθε σύλλογο αλλά τώρα ελπίζεις να τα ξεπληρώσεις όλα και μάλιστα με το αζημίωτο.
5. Είσαι ο «παλιός»!
Έχεις τόσα χρόνια υπηρεσίας που ξέρεις ότι τίποτε και κανείς δεν μπορεί να σε κουνήσει από τη θέση σου. Αυτοί που πρέπει πραγματικά να ανησυχούν είναι οι νέοι και οι νέες συνάδελφοι. Ας αγωνιστούν εκείνοι τώρα, εσύ αγωνίστηκες σκληρά, λες, όταν ήταν η σειρά σου. Μην σε νοιάζει, δεν θα σου χαλάσω το παραμύθι. Δεν θα πω σε κανένα ότι ήσουν καθηγητής μου και θυμάμαι ότι δεν έδωσες την παραμικρή μάχη, ότι ήσουν πάντα άβουλος και απεργοσπάστης.
6. Δεν σε νοιάζει!
Πολύ απλά, έχεις επενδύσει στην απογευματινή σου εργασία. Όσο κι αν κατά βάθος καταλαβαίνεις ότι η λεγόμενη «αξιολόγηση» απειλεί στα σοβαρά ό,τι σημαίνει το Δημόσιο Σχολείο, κομμάτια να γίνει. Στο βαθμό που θα ψαρεύεις από το σχολείο την πολύτιμη πελατεία για τη μανιφακτούρα σου των ιδιαίτερων μαθημάτων, όλα τα υπόλοιπα σε αφήνουν παγερά αδιάφορο.
7. Είσαι αραχτός!
Έχεις εμπιστοσύνη στη νεοελληνική ανικανότητα και στο ταλέντο των γραφειοκρατών να υπονομεύουν στην πράξη κάθε καινούργιο σχεδιασμό. Πιστεύεις ότι και να υπερψηφίζονται τα νομοσχέδια της λεγόμενης «αξιολόγησης» στην πραγματικότητα τίποτε απ’όλα αυτά δεν θα εφαρμοστεί γιατί κανείς δεν θα ενδιαφερθεί. Έχεις εμπειρία στα θέματα αυτά. Έχεις δεί τα πιο πολυδιαφημισμένα σχέδια και μεταρρυθμίσεις να καταρρέουν μέσα στη μούχλα μιας γενικευμένης απάθειας και απαξίωσης και είσαι πεισμένος ότι και τώρα θα συμβεί το ίδιο.
8. Δεν ενδιαφέρεσαι για τη δουλειά σου!
Κι εδώ που τα λέμε ούτε γενικότερα για την εκπαίδευση ενδιαφέρεσαι. Βρέθηκες εδώ κατά τύχη, εκμεταλλεύτηκες κάποια παλιότερη ρύθμιση ή συμμετείχες στον επαίσχυντο διαγωνισμό του ΑΣΕΠ επειδή όλες οι άλλες πόρτες ήταν κλειστές. Αν σου δινόταν η ευκαιρία να κάνεις κάτι άλλο, ευχαρίστως θα εγκατέλειπες την εκπαίδευση. Έτσι, δεν σε νοιάζει και τόσο η προσπάθεια περιορισμού του δημόσιου χαρακτήρα του Σχολείου. Η λεγόμενη «αξιολόγηση» θα σε ενοχλούσε μόνο στην περίπτωση που θα απειλούσε το μίζερο «μήνας μπαίνει-μήνας βγαίνει» του μισθού σου. Όμως ένας φίλος κάποιου γνωστού σου που έχει έναν ξάδερφο στο υπουργείο σε διαβεβαίωσε ότι δεν πρόκειται να συμβεί κάτι τέτοιο, οπότε ό,τι είναι να έρθει ας έρθει.
9. Έχεις αλλοτριωθεί!
Πέρασες χρόνια σε ένα σχολείο που έχει μετατραπεί σε εξεταστικό κέντρο. Η δουλειά σου δεν είναι πια να μαθαίνεις γράμματα στα παιδιά μας, αλλά να ετοιμάζεις το επόμενο πρόχειρο διαγώνισμα και να βάζεις βαθμούς. Το μάθημά σου έχει από καιρό προσαρμοστεί στις ανάγκες των εξετάσεων γιατί έτσι σε έπεισαν ότι θα βοηθήσεις τα παιδιά. Η όλη σου εκπαιδευτική ύπαρξη περιστρέφεται γύρω από την αξιολόγηση και όχι από τη μάθηση. Η συνείδησή σου λοιπόν έχει φθαρεί και πραγματικά απορείς για το πώς μέσα σε ένα αξιολογητικό κάτεργο είσαι ο μόνος που δεν αξιολογείται.
10. Δεν είσαι τίποτε από τα παραπάνω!
Είσαι μόνο ένας/μια φιλότιμος/η εκπαιδευτικός που κάνει ό,τι καλύτερο μπορεί όπως οι περισσότεροι από μας. Δεν νιώθεις καμία ιδιαίτερη ταύτιση μ’αυτά που προωθεί το υπουργείο όμως ελπίζεις τουλάχιστον κάτι να αλλάξει. Κοπιάζεις καθημερινά μέσα στην τάξη και παλεύεις να βγάλεις το καλύτερο απ’όλους τους μαθητές και τις μαθήτριές σου. Ποτέ σου δεν ήσουν τρομερά φιλόδοξος ούτε ήθελες θέσεις και αξιώματα, αλλά σε ενοχλεί όλη αυτή η στασιμότητα. Πολύ περισσότερο, σε εξοργίζει το ότι άνθρωποι αδιάφοροι, άνθρωποι με πολύ λιγότερα προσόντα από σένα βρίσκονται πάντα σε καλύτερες θέσεις. Σου προκαλεί απογοήτευση και ασφυξία το να βλέπεις τους παρατρεχάμενους της εξουσίας να κερδίζουν πάντα σε βάρος σου και ελπίζεις ότι η λεγόμενη «αξιολόγηση» θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί από ανθρώπους σαν κι εσένα για να καταδείξουν τη σαπίλα.
Συνάδελφε και συναδέλφισσα, αν ταυτίζεσαι με κάποια από τις πρώτες οχτώ κατηγορίες τότε ανήκουμε σε διαφορετικούς κόσμους. Πες τα δικά σου και θα πω τα δικά μου, με την ελπίδα ποτέ να μην χρειαστεί να συνεργαστούμε ή έστω να επικοινωνήσουμε. Αν όμως ανήκεις σε κάποια από τις δύο τελευταίες τότε πρέπει να καταλάβεις ότι εξαπατήθηκες. Τα νομοσχέδια της λεγόμενης «αξιολόγησης» δεν ήρθαν για να σπάσουν τη ρουτίνα, δεν ήρθαν για να φέρουν τη δικαιοσύνη και την αξιοκρατία. Τα νομοσχέδια της λεγόμενης «αξιολόγησης» δεν καταστρώθηκαν από ανθρώπους που αγωνιούν για τη Δημόσια Εκπαίδευση και νοιάζονται για την προκοπή των παιδιών μας.
Η λεγόμενη «αξιολόγηση» -παρά τις φανφάρες και τα μεγάλα λόγια- είναι ο πολιορκητικός κριός του νεοφιλελευθερισμού ενάντια στο Δημόσιο Σχολείο. Στόχος της είναι η διάσπαση της ενότητάς μας, η κατηγοριοποίηση σε καλούς, λιγότερο καλούς και σκάρτους και φυσικά η κατηγοριοποίηση των σχολείων σε πρώτης και δεύτερης κατηγορίας. Δεν μπορεί να μην βλέπεις ότι η ταξική τους κοινωνία θωρακίζεται και ενισχύεται σε κάθε επίπεδο. Η Εκπαίδευση τους είχε ξεφύγει τόσα χρόνια και τώρα τραβάνε το σκοινί από την άλλη μεριά στην Ευρώπη και σ’ολόκληρο τον κόσμο γι’αυτό μην τους αφήσεις να σε πείσουν ότι πρόκειται για μια διόρθωση κάποιας ελληνικής ιδιαιτερότητας. Ψάξε σε παρακαλώ και μάθε, ακόνισε την κριτική σου ικανότητα όπως ζητάς από τους μαθητές και τις μαθήτριές σου να κάνουν, δες τι αποτελέσματα είχαν αντίστοιχα σχέδια όπου κι αν εφαρμόστηκαν. Διάβασε για το πώς ο πλανητάρχης Μπους ανέβασε κάθε τυπικό δείκτη της αμερικάνικης εκπαίδευσης και πως ταυτόχρονα τσάκισε κάθε δυνατότητα να μορφωθούν ουσιαστικά τα παιδιά των ΗΠΑ. Η «αξιολόγησή» τους είναι εδώ για να ανακόψει οριστικά την κοινωνική κινητικότητα προηγούμενων δεκαετιών που η χώρα χρειαζόταν μορφωμένους εργάτες, μηχανικούς και επιστήμονες. Η «αξιολόγησή» τους οικοδομεί το σχολείο του ΔΝΤ, το σχολείο του καπιταλισμού που αγρίεψε αντιμετωπίζοντας μια από τις χειρότερες κρίσεις του: Οι «άξιοι» θα διδάσκουν τους «άξιους» και οι «άχρηστοι» τους «άχρηστους». Οι «άξιοι» θα γίνουν διευθυντές και οι «άχρηστοι» θα γίνουν εργάτες.
Δεν έχεις σχέση μ’αυτό τον κόσμο! Ας μην σε πείσουν ότι η Ιστορία τελείωσε εδώ κι ότι όλα είναι ένας μονόδρομος. Σου το ξαναείπαν πριν από είκοσι χρόνια, τότε που είχαν τον αέρα του νικητή και τώρα τρέχουν πανικόβλητοι να συμμαζέψουν τις τράπεζες και τα χρηματιστήριά τους που καταρρέουν. Αυτοί οι ίδιοι που σε ξεγέλασαν τότε και σε έκαναν συνεργό στην «κοινωνία» τους της Ελεύθερης Αγοράς, έρχονται τώρα που οι αξίες τους χρεοκόπησαν να σε πείσουν ότι εσύ έφταιξες και να σου πουλήσουν νέες αυταπάτες. Καλέ μου συνάδελφε και καλή μου συναδέλφισσα, μην αγοράσεις! Η συλλογικότητα και η αλληλεγγύη δεν έπαψαν να είναι ανώτερες από κάθε κίβδηλο όραμα της κοινωνίας τους και θα το καταλάβεις αυτό αν κοιτάξεις γύρω σου. Μόλις τους απορρίψεις και αρχίσεις να κινείσαι, μόλις αποτινάξεις τη σκουριά της μιζέριας θα καταλάβεις ότι υπάρχουν στα σχολεία μας άνθρωποι που πραγματικά νοιάζονται, άνθρωποι που ασφυκτιούν όπως κι εσύ, που αγωνιούν για το αύριο και ονειρεύονται ένα ανθρώπινο σχολείο. Άσε την εξουσία να λέει ότι είμαστε απλά κάποιοι «ανεπαρκείς» δάσκαλοι που θέλουν να συνεχίσουν σε ένα καθεστώς «ασυδοσίας». Ξέρεις ότι σταθήκαμε πάντα ενάντια στη δικιά τους ασυδοσία και την ανεπάρκεια που διαλύει καθημερινά τη Δημόσια Εκπαίδευση. Ξέρεις ότι δεν θέλουμε ένα κλειστό σχολείο που θα «κάνουμε ό,τι γουστάρουμε», αλλά ένα σχολείο ανοιχτό στην κοινωνία, που η ίδια η κοινωνία θα ελέγχει και θα αξιολογεί.
Ξεκουνήσου! Εσύ μόνο μπορείς να αλλάξεις την κατάσταση…
Γιάννενα, Μάης 2010
* Ο Λ.Π. είναι μέλος της «Παρέμβασης Εκπαιδευτικών»
